Gradska biblioteka Subotica kao jedna od najstarijih ustanova Subotice i njena organizaciona struktura
Gradska biblioteka Subotica je jedna od najstarijih ustanova kulture u gradu. Ona je biblioteka javnog tipa i matična je ustanova za područje Suboticu, Bačku Topolu i Mali Iđoš. Biblioteka korisnicima pruža usluge na Pozajmnom-, Dečjem-, Naučnom- i Zavičajnom odeljenju, odnosno u Američkom kutku koji funkcioniše uz potporu Američke Ambasade u Srbiji. Osim toga, ima sedam aktivnih ogranaka na području Subotice i okoline: u prigrađu Aleksandrovo, u Bajmoku, u Čantaviru, u Novom Žedniku, na Paliću, u Starom Žedniku i u Tavankutu.
Istorijat – mučan put kroz selidbe do konsolidacije
Gradska biblioteka Subotica osnovana je 1892. godine na inicijativu Ištvana Ivanjija (Iványi István, 1845 − 1917) koji je bio osnivač i prvi bibliotekar Gradske biblioteke kao i pisac velike monografije „Istorijat Slobodnog kraljevskog grada Subotice”. Od male zbirke od nekoliko stotina knjiga, biblioteka je za 133 godina izrasla u biblioteku koja poseduje oko 400.000 monografskih-, odnosno 6.000 godišta periodičnih publikacija i ostalog bibliotečkog materijala. Tokom 133 godina svog postojanja, Bilbioteka je preseljena na više destinacija, od zgrade suda , preko Gimnazije, te Muzičke škole, zatim nekadašnjeg Pravnog fakulteta (danas Hemijsko-tehnološka škola), do Sokolskog doma (danas “Jadran”), te je ponovo smeštena u Muzičku školu iz koje je preseljena 1953. u sadašnju zgradu, ugaonu zgradu sa Atlasima, u samom srcu grada.
Posebne zbirke − čuvari baštine
Posebno treba istaći da Gradska biblioteka Subotica ima izuzetno bogatu zbirku stare i retke knjige, među kojima čuva 6 inkunabula − knjige iz XV veka−, a većim su delom iz ličnih biblioteka bibliofila Vincea dr Zomborčevića (Dr. Vincze Zomborcsevics, 1810 − 1900) i Isidora Milka (Milkó Izidor, 1862 – 1907), odnosno Ištvana Ivanjija i drugih naših uglednih sugrađana. Ovde se čuva i 166 knjiga iz XVI veka , 222 knjiga iz XVII veka.
Najviše korišćen i najznačajniji fond biblioteke predstavlja zavičajni fond koji se čuva delom na zavičajnom odeljenju, i delom na Naučnom odeljenju. U izučavanju zavičajne istorije i svih sfera života grada − nezaobilazna destinacija je – upravo – Zavičajna zbirka.
Digtalizacija − koraci za budućnost
Biblioteka je poslednjih godina započela da digitalizuje građe zavičajne zbirke, počevši sa periodikom. Deo digitalizovanih materijala dostupni su na sajtu: https://digitalna.subiblioteka.rs
Biblioteka se ovih godina proširila i zahvaljujući Fondu „Betlen Gabor” (Bethlen Gábor Alap) iz Mađarske po nalogu Sekretarijata za nacionalnu politiku Vlade Mađarske, dobila je novu čitaonicu, dvospratnu dvorišnu novogradnju, predviđenu za pretraživanje digitalizovanih materijala i za istraživački rad, kao i za edukativne programe i kulturalne manifestacije, odnosno za unapređenje procesa digitalizacije.
70 godina u zgradi nekadašnje Nacionalne kasine
2023. godine Biblioteka obeležava 70-godišnji jubilej od useljenja u ovo zdanje u zgradu nekadašnje Nacionalne kasine koja je podignuta 1896. godine i ima status spomenika kulture od velikog značaja. Useljenjem u ovu zgradu stekli su se uslovi za sređivanje i katalogizaciju fondova, za adekvatan smeštaj bibliotečkog materijala, odnosno za formiranje odeljenja namenjenih za usluživanje korisnika raznih potreba i uzrasta. 70-tih godina je zgrada adaptirana za nove potrebe, te je 1973−74. godine izvršena adaptacija, izgradili su se galerijski prostori time dobijeno mesta za sve veći broj knjiga i periodike.
Zgrada je sagrađena po projektu Ferenca J. (Rajhla Raichle J. Ferenc, 1869 − 1960). Ona predstavlja ugaonu građevinu projektovanu u duhu eklektike. Na ulazu sa trga Slobode nalaze se figure dva Atlasa, rad vajara Ede Telča koji nose balkon sprata. 2022. je čeona fasada restaurirana. Izuzetno je raskošna prostorija čitaonice i sâmo stepenište koji vodi u nju. Ona je na prekretnici XIX i XX veka prvobitno bila namenjena za društveni život subotičkih intelektualaca koji su se okupili u Nacionalnoj kasini u okrilju Slobodnog liceja. O društvenim prilikama i o ambijentu ove prostorije daje opis Deže Kostolanji (Kosztolányi Dezső, 1885 – 1936), veliki mađarski pisac rođen u Subotici, u svom romanu “Ševa” (Pacsirta).